आंध्र प्रदेश सरकारने नुकतेच खाजगी उद्योग, कारखाने आणि दुकाने यातील कामाचे तास वाढवून ९ ते १० तास करण्याचा निर्णय मंजूर केला आहे. या बदलाचे मुख्य मुद्दे पुढीलप्रमाणे:
- दैनंदिन कामाच्या वाढीव तास – आता एखाद्या कर्मचाऱ्याला दिवसाला १० तास काम करावे लागू लागणार आहे. मात्र साप्ताहिक कामाचे मर्यादित ४८ तासाचे संख्यात्मक बंध कायम आहेत .
- ब्रेकची तरतूद वाढवली – पाच तास कामावर एक तासाचा विश्रांतीचा ब्रेक देण्याऐवजी आता सहा तास कामावर ब्रेक लागू करण्यात आला आहे .
- ओव्हरटाइम वाढवला – पूर्वीची तिमाहीतील ७५ तास मर्यादा आता १४४ तासांपर्यंत वाढवण्यात आली आहे .
महिलांसाठी नाईट शिफ्टचे प्रवेश
या सुधारणांमध्ये महिलांसाठी रात्रीचे शिफ्टचे नियमही स्वीकृत झाले आहेत. यासाठी खालील अटींवर आधारित उपाय केले आहेत:
- महिलांचे पूर्वसाङ्गिक संमतीघेणे अनिवार्य.
- वाहतूक आणि सुरक्षेची व्यवस्था – सुरक्षित वाहतूक, CCTVs, प्रकाशयोजनांसहित
- प्रॅश्टरांवर नियंत्रण – रात्रीच्या व्यापाऱ्यांसाठी चांगली प्रकाशयोजना, सीसीटीव्ही, आणि पर्सनल सुरक्षा अनिवार्य.
या धोरणाचे उद्दिष्ट आहे ‘Ease of Doing Business’ वाढवून गुंतवणूक आकर्षित करणे, परंतु मजूर संघटना व मानवाधिकार संगठनेने याचा तीव्र विरोध केला आहे. संघटनांच्या म्हणण्यानुसार,
“हे बदल मजूरांना गुलामासारखे बनवतील,” अशी टीका करण्यात आली आहे .
प्रभाव आणि चिंते
- कामगारांचे आरोग्य आणि कौटुंबिक आयुष्य
रात्रीचे शिफ्ट आणि १० तासांची कामाची वेळ चरबी वाढवू शकतो. तसेच या शिफ्टचे दीर्घकालीन परिणाम – झोपेत अडचणी, हार्मोनल बदल, ब्रेस्ट कॅन्सरचा धोका – विज्ञानाने देखील नमूद केला आहे . - महिला आर्थिक स्वावलंबन व सुरक्षितता
या बदलामुळे महिलांना अधिक व्यावसायिक संधी मिळण्याची शक्यता वाढते. पण, जर परिवहन व सुरक्षेचा पुरेसा नियम रात्रीच्या वेळी राखला गेला नाही, तर हा सकारात्मक बदल गुन्ह्यांच्या वाढीस कारणीभूत होऊ शकतो. - राजकीय व सामाजिक प्रतिक्रिया
सरकारच्या दृष्टिकोनातून ‘Ease of Business’ वाढीसाठी योग्य पाऊल, विकासाला गती देईल अशी अपेक्षा. मात्र मजूर संघटना आणि मानवाधिकार संस्थांनी याला ‘श्रम हक्काचा अपमान’ म्हटले आहे. त्यामध्ये ‘गुलामी’ अशी तीव्र भाषा वापरली गेली आहे
निष्कर्ष
या सुधारणांमुळे आंध्र प्रदेशात लग्न, कुटुंब, मानसिक आनंद, झोपेच्या गडबड यांसारख्या सामाजिक आयुष्यात बदल घडवू शकतात. दुसरीकडे, नियोजन अचूक असल्यास महिला अर्थव्यवस्थेत जास्त सहभागी होण्याची ग्रहगती देखील वाढू शकते. पण कामगारांना त्यांचा हक्क देणे, सुरक्षितता कठोर ठेवणे हे या सुधारणा यशस्वी बनण्याचे खरे मापदंड ठरतील.
Read Also: AI तुमची नोकरी खाणार? ‘या’ ५ नोकऱ्यांवर तातडीचा धोका!
