गुरुपौर्णिमा मराठी निबंध – गुरुंच्या चरणी कृतज्ञतेचा सण
आषाढ शुद्ध पौर्णिमेला गुरुपौर्णिमा किंवा व्यासपौर्णिमा असे म्हणतात. महाभारत आणि अनेक पुराणांचे रचयिता असलेल्या व्यासमुनींना वंदन करण्याचा आणि त्यांची पूजा करण्याचा हा पवित्र दिवस म्हणजेच गुरुपौर्णिमा. यानिमित्ताने संपूर्ण जगातील सर्व गुरूंना नमन.
गुरू हे अज्ञानाचा अंधार दूर करून ज्ञानाचा प्रकाश दाखवतात. संस्कृतमध्ये ‘गु’ म्हणजे अंधार (अज्ञान) आणि ‘रु’ म्हणजे प्रकाश (ज्ञान). याच अर्थाने गुरू म्हणजेच अज्ञानातून ज्ञानाकडे नेणारा मार्गदर्शक.
गुरुब्रह्मा गुरुविष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः ।
गुरुः साक्षात् परब्रह्म तस्मै श्री गुरवे नमः॥
या श्लोकामध्ये गुरूचे स्थान भगवंतापेक्षा श्रेष्ठ मानले गेले आहे. गुरू आपल्या संस्कारित समाजजीवनाचा आधारस्तंभ आहे.
गुरुंचे महत्त्व आणि त्यांचे योगदान
आपल्या भारतीय संस्कृतीत गुरूंना अत्यंत आदरणीय स्थान आहे. प्राचीन काळातील गुरुकुल व्यवस्था हीच गुरू-शिष्य परंपरेचा सर्वोत्तम नमुना होती. गुरु गीतेमध्ये गुरूचे वर्णन अंधकार दूर करणारे, ज्ञान देणारे आणि जीवनदृष्टी देणारे असे केले आहे.
चाणक्य आणि चंद्रगुप्त मौर्य हे याचे सर्वोत्तम उदाहरण. आचार्य चाणक्य यांच्या शिक्षणाने आणि मार्गदर्शनाने चंद्रगुप्त मौर्य राजा बनला आणि इतिहास बदलला.
गुरुपौर्णिमा साजरी करण्याची परंपरा
गुरुपौर्णिमेला भारतभर विविध धार्मिक विधी आणि परंपरांनी साजरे केले जाते. या दिवशी विद्यार्थी लवकर उठून स्नान करतात, गुरूंना फुले, फळे, मिठाई अर्पण करतात आणि त्यांचे आशीर्वाद घेतात. अनेक जण उपवास करत, ध्यान-प्रार्थना करतात.
शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये या दिवशी खास कार्यक्रम, भाषणे, गाणी, नृत्य सादर केली जातात. शिक्षकांचा सन्मान करण्यासाठी विविध बक्षिसे दिली जातात. आध्यात्मिक आश्रमांमध्ये, शिष्य सत्संगात भाग घेतात, गुरू प्रवचन देतात, मंत्रोच्चार करतात.
संतांचे गुरु महत्त्वाचे विचार
संत कबीर यांनी गुरूचे महत्त्व अशा शब्दांत सांगितले आहे:
“सब धरती कागज करू, लेखनी सब वनराज।
सात समुंद्र की मसि करु, गुरु गुंण लिखा न जाए॥”
अर्थ: संपूर्ण पृथ्वी कागद करून, सर्व वनराज्य लेखणी करून आणि सात समुद्र शाई करूनही गुरूंचे गुण लिहिता येणार नाहीत!
गुरू आधुनिक काळात
आजच्या डिजिटल युगातही गुरूंचे स्थान तितकेच महत्वाचे आहे. शाळेतील शिक्षक असोत किंवा जीवनातील एखादा मार्गदर्शक – योग्य ज्ञान, मूल्ये, आणि प्रेरणा देणारा प्रत्येकजण गुरूच!
निष्कर्ष
गुरुपौर्णिमा हा दिवस आपल्याला गुरूंप्रती आदर, कृतज्ञता आणि निष्ठा व्यक्त करण्याची संधी देतो. गुरूचे मार्गदर्शनच आपल्याला सभ्य, सुसंस्कृत आणि यशस्वी जीवन जगण्याची दिशा दाखवते.
